Sokak Sanatı

Monkey_Osman


Şinasi Güneş

Önceleri Sirkeci, Halkalı, Haydarpaşa garı’nda sunumlarını görmeye alıştığımız yazıcılar şimdilerde Beyoğlu sokaklarını dönüşüme uğratmaktalar.Yaşadığımız bugünlerde İstiklal caddesi’nin arka sokaklarında, Tünel’de, Cihangir’de stensil ve grafiti örneklerinin yaygınlaştığını görmekteyiz.

Tenha sokakların, eski kirli apartmanların, trafoların tercih edildiği örnekleri gördüğümüzde Paris’in banliyöleri, New york metrosu’nun duvarları akla geliyor.Mega kenti kritize eden vede tamamlayıcısı olan yeni bir sanat filizleniyor.”Sokak sanatı”.
Beyoğlu’nda önceleri cılız stensil ve grafiti örnekleri vardı.Şimdiyse her sokakta bir sürpriz bizi bekliyor.

İllegal olarak yapılan stensil ve grafitilerin çok hızlı yapılması gerekiyor.Aksi halde yazıcının yakalanma tehlikesi mevcut.Tehlikeli yerlere boyama yapılması eylemin değerini arttırıyor.Eylemi yapan yazıcının bilinmemesi gizemli hale getiriyor yazıcısını.Yazıcılar seçtikleri isim ve motiflerle kendilerini ifade ediyorlar.
İnternet kanalıyla iletişimde bulunuyorlar.Bunun yanısıra fanzinleri iletişim için araç olarak kullanıyorlar.

Sokak Sanatı muhalif kaynaklı (örneğin hükümete veya toplum sanat insiyatiflerine karşı olan) sanata atıfta bulunmasına rağmen, kamu alanında-yani sokaklarda- uygulanan her türlü “sanatı” içermektedir.

Geleneksel duvar yazısı sanatçıları çalışmalarında serbest elle püskürtme boyaları kullanırken, “sokak sanatçıları” buğday macunlaması, etiketler, stensil (şablon) grafiti ve mozaik çini gibi farklı araç ve teknikleri uygulamaktadır.

Stensil: Kesilerek oluşturulmuş (kağıt, karton, metal veya diğer meteryallerden kesilmiş olabilir) karikatür, rakam, harf, resim, baskı veya diğer şekil ve görüntülerdir
Bu sebeplerden dolayı sokak sanatı zaman zaman “post-graffiti” olarak da nitelendirilmektedir. Terim gerilla sanatını ifade etmek içinde sıklıkla kullanılmaktadır. Sokak sanatı dünya çapında gözlenmekte ve sokak sanatçıları kendilerine yabancı olan diğer ülkelere seyehat ederek yaymaya çalışmaktadırlar
Stensiller ile yoğun dizgilerin mümkün olması özellikle politik sanatçılar tarafından çekici bulundu. İngiliz sokak sanatçısı Banksy ve Fransız Blok le Rat'ın stensil kullanımıda oldukça yaygın biçimde bilinmektedir.
Birçok insan grafitiyi hip-hop kültürünün parçası olarak görmekte, fakat çok azı aynı zamanda matematiğinde bir parçası olduğunu farkedebilmektedir. Grafiti sanatçıları çalışmalarını oluştururken sıklıkla geometrik konseptleride kullanırlar.
Grafiti, mc cilik(rapçılık), Dj lik ve b-boyculık( break dansçılık) gibi hiphop’un dört elementinden biri olarak görülmektedir. ( kimileri mc cilik ve Djliği beraber kabul ederler). Grafiti, mc cilik, Djlik ve b-boyculuk gibi bir sanat türü ve kültürel ifade şeklidir. Hip hopun diğer türleri gibi direnmeyi ifade etmektedir. Örneğin, grafiti sanat olarak, kamu alanı olarak kabul edilen temel kavramlara meydan okur, tıpkı mc cilik ve Djliğin müziğe bboyculuğun dansa meydan okuduğu gibi.
Sanat dünyasında ki sadece bir kesimin grafitiyi kabul etmiş olması, halkın çoğunluğunun graffitinin ne demek olduğunu anladığı ve saygı gösterdiği anlamına gelmemektedir.
Ancak birçok insanın gördüğü ve bildiği ve sprey boyaların kullanıldığı şehir grafitisi 1960'ların sonunda New York şehrinden gelmiş ve metro trenlerinde doğmuştur. Washington Heights'da 183. caddede yaşamış olan Taki 183 tüm şehri gezen bir haberci olarak çalşmıştır. Bunu yaparken gittiği her yerde metro istasyonlarına ve metro araçlarının iç ve dışlarına keçeli kalem kullanarak ismini yazmıştır. Sonunda, tüm şehirde esrarengiz kişilik olarak tanınmıştır.
Kendini ifade etmenin fazlasıyla düzenlenmeye başlandığı kültürümüzde, graffiti kısıtlanmamış kişilik ve direnmeyi küstahça sembolize etmede önemli bir rol oynamaktadır.
Bugünlerde sanatçılar sadece kendi şehirlerinde değil ülke çapında “kalkıyorlar” ve her tarafta farklı grafiti türlerinin karışımını ve geçişini ilerletiyorlar. Grafiti ayrıca para kazanma yolu halinede geldi. Grafiti sanatı ayrıcalıklı galerilerde gösterilmiş ve etkisini dünya grafik tasarımında göstermiştir.
En yakın tarihli olarak İstanbul’da sokak sanatı uygulayıcısı olup çalışmaları ayrıcalıklı galerilerde gösterilmiş olanlar şunlardır:
Grafiti sanatçıları, Tunç “Turbo” Dindaş - “S2K”, WYNE - “S2K”, Ari Alpert; Flypropaganda’nın ortak çalışması ile 9. Uluslararası İstanbul Bienali’nde Sanatçı Luca Frei’nin enstalasyonu oluşturulmuştur. (16 Eylül - 30 Ekim 2005)
Bora Akıncıtürk; “Bedenim Benim Kalemimdir”sergisi, Siemens sanat galerisi’nde (31 0cak - 12 Mart 2006)
Nalan Yırtmaç; “Motif” Sergisi, Borusan Sanat Galerisi (28 Ocak - 25 Mart 2006)
Günümüzde grafiti şekilli veya ilhamlı t-shirt, poster veya CD kapağı görmek beklenmedik bir olay olmaktan çıkmıştır.
Metro trenleri yeraltına geçtiğinde eğer istasyonlar arasında pencereden dışarıya bakarsanız, bir kısmı eski ve yeni olan birçok grafitiyi yine de görebilirsiniz.
Bunlar Bronx, New Yorktan gelen ve dünyaya yayılan yaratıcı ifadenin dört temel şekliydi. Grafiti görselliği temsil etti, Mccilil ve Dj müziği ve bboyculuk da dansı temsil ediyordu. Hiphopun ortaya çıktığı günlerde, bu elementlerin tümü önemli ölçüde iç içe girmişlerdi.

2003 yılında hip hop çoğunlukla mc nin (veya rapçinin ) etrafında toplanmıştır, çünkü müzik sektörünün satabileceği ürünleri (CD şeklinde) satan mc dir. Graf yazarları, B-boylar ve Djler bir şekilde arka plana kaymış olmalarına rağmen gerçekte tempoyu yaratanlar onlar olduklarından dolayı, kliplerde daha fazla dansçı, graf yazarı ve Dj leri üzerine dikkat çekilerek tekrar geri getirmeye çalışma hareketleri görülmektedir
Hip Hop değişime uğrayarak Bronx'un dışına kadar ilerledi fakat hip hopu bulan kişilerin büyük kısmı, hip hopu saran tüm ticarileşmeye ve pazarlamaya rağmen önemli bir çok-kültürlü kuvvet olarak kalacağını ummaktadırlar.
Bugün, İstanbul Şehrinin kalbi olan Beyoğlu’nda sokak sanatı önemli ölçüde varlığını hissettirmektedir.Bununla birlikte grafitiye nazaran stensil uygulamalarının arttığını görmekteyiz.Beyoğlu yeni çehresi ile bize göz kırpmaktadır.
Önemli Stensil ve Grafiti siteleri;
www.stencilrevolution.com
www.banksy.co.uk
http://www.cooper.edu/art/lubalin/stencil.html
http://www.graffiti.org/
http://www.graphotism.com/commissions.asp
http://www.flickr.com/photos/casoulbyrd/sets/92077/?page=2



Kaynakça
“9.İstanbul Bienali Kataloğu”, Deniz Ünsal, Eylül 2005, (Sayfa 163 – 166)
“En renkli Komandolar”, Timur Soykan, Radikal Gazetesi (06/03/2006)
http://en.wikipedia.org/wiki/Stencil
http://www.encyclopedia.com/html/s/stencil.asp
http://www.ccd.rpi.edu/Eglash/csdt/subcult/grafitti/index.htm

Fotoğraflar: Şinasi Güneş